مولتی متر وسیله ای برای چک کردن ولتاژ DC یا AC ، مقاومت و اتصال اجزای الکتریکی است. در واقع با این وسیله می توانید بررسی کنید که آیا در یک مدار جریانی وجود دارد یا خیر. دو نوع متداول از مولتی متر وجود دارد که در این مطلب می خواهیم به آموزش تصویری کار با مولتی متر یا اهم متر دیجیتالی و عقربه ای بپردازیم.

انواع مولتی متر از نظر ساختار

• مولتی مترها در دو نوع آنالوگ (عقربه ای) و دیجیتال موجودند.
• نوع آنالوگ آن در گذشته استفاده می شده که اکنون جای خود را به مولتی مترهای دیجیتالی داده است.
• مولتی مترهای دیجیتال خود به دو دسته نوع معمولی و اتوماتیک تقسیم می شوند

مولتی مترهای دیجیتال اتوماتیک” امکان اندازه گیری موارد اضافه تری مثل، اندازه گیری جریان متناوب (AC)، فرکانس، دما و… را دارند، وAuto Range  هستند و نیازی به انتخاب رنج بصورت دستی ندارند. البته از آنجایی که قیمت این مولتی مترها بالاست، این آموزش بر مبنای مولتی مترهای ساده می‌باشد.

• روش کلی کار با همه مولتی مترهای دیجیتال شبیه یکدیگر است.

آموزش کار با اهم متر و مولتی متر عقربه ای و دیجیتال

پیش از این به آموزش تصویری ۳ روش تست خرابی باتری ماشین با اهم متر، مولتی متر و نیز آموزش تصویری تعمیر دسته بازی پرداخته شده است. در هر دو آموزشی که گفته شد یکی از دستگاه هایی که استفاده فراوانی دارد مولتی متر است. از این رو در این مطلب می خواهیم به آموزش استفاده از مولتی متر بپردازیم.

مولتی متر چیست؟ آشنایی با مولتی متر

مولتی متر آنالوگ (عقربه ای) دارای خطوطی قوسی شکل درون صفحه شمارنده و یک اشاره گر است که به نمایش مقیاس ها می پردازد. این خطوط هر کدام دارای رنگ های مختلفی هستند که نمایانگر مقادیر مختلفی هستند. مولتی مترهای دیجیتال به جای این بخش تنها یک نمایشگر دارند که به نمایش اعداد می پردازد.

با استفاده از سوییچ یا سلکتور نیز مولتی متر می توان عملیات را بین ولت، اهم، آمپر و نیز مقیاس را تغییر داد. هر کدام از این اعمال دارای رنج خاص خود هستند بنابراین مثلا اگر می خواهیم از مقاومت استفاده کنیم باید رنج مناسب آن را نیز انتخاب نماییم وگرنه نتیجه ای که به دست می آید شاید زیاد قابل اعتماد نباشد.

محل هایی که می توانید پروب ها را بسته به نیازتان در آن قرار دهید در شکل زیر نشان داده شده است. یکی از آن ها معمولا تحت عنوان COM یا “-” است که مخفف common است. در اینجا پروب سیاه استفاده می شود. یک پورت دیگر که تحت عنوان V یا “+” و همچنین علامت امگا شناخته می شود برای تست ولتاژ و مقاومت استفاده می شود.

هر مولتی متر از دو پروب برای تست های مختلف استفاده می کند که معمولا یکی از آن ها سیاه و دیگری قرمز است. این پروب ها برای اتصال هر ابزاری که می خواهیم تستش کنیم به مولتی متر استفاده می شود.

محفظه فیوز و باتری هم در قسمت پشتی مولتی متر قرار دارد. باتری ها در واقع قدرت مولتی متر را برای انجام تست مقاومت تامین می کنند. فیوز هم برای کمک به حفاظت از حرکت متر فراهم شده است. البته اغلب بیش از یک فیوز در مولتی متر استفاده می شود.

دستگیره تنظیم صفر معمولا در کنار عقربه و با برچسب Ohms Adjust یا شبیه این قرار دارد. این دستگیره فقط در تست های مربوط به مقاومت یا اهم در زمانی که پروب ها به هم اتصال پیدا کرده اند استفاده می شود.

آموزش استفاده از مولتی متر دیجیتال

پس از معرفی در ادامه مطلب به آموزش کار با مولتی متر دیجیتال و آنالوگ میپزدازیم.

تست اتصال در مولتی متر دیجیتال

۱- این تست یکی از مهم ترین کارها جهت تعمیرات الکتریکی است. اگر هیچ اتصالی برقرار نشد به این معنی است که جایی از مدار قطع شده است. دلیل این اتفاق می تواند هر چیزی باشد. از فیوزی خراب گرفته تا اتصال اشتباه یک سیم به مدار.

۲- همواره برای شروع کار ابتدا از این مطمئن شوید که دستگاه یا مداری که می خواهید تعمیرش کنید دارای جریانی نباشند. آن را خاموش کرده یا از پریز بکشید و باتری های آن را جدا کنید. حالا ابتدا پروب سیاه را به پورت COM در مولتی متر وصل کنید.

سپس پروب قرمز را به پورت VΩmA وصل کنید.

۳- مولتی متر را روشن کنید و سلکتور را در حالت اتصال قرار دهید (یک آیکون کوچک شبیه موج صدا).

البته همه مولتی مترها دارای این حالت نیستند. اگر برای شما هم اینگونه بود بقیه آموزش استفاده از مولتی متر را از گام ۶ دنبال کنید.

۴- حالا نوبت آن است که جریان جاری در دستگاه را تست کنیم. این کار از طریق ارسال جریانی کوچک از طریق یکی از پروب ها و چک کردن دریافت جریان توسط پروب دیگر انجام می گیرد. بنابراین اگر پس از اتصال پروب ها در صفحه دستگاه مقدار صفر یا نزدیک به آن نشان داده می شود و مولتی متر صدایی بوق مانند می دهد یعنی اتصال برقرار شده است.

اما اگر این اتفاق نیفتاد یعنی هیچ جریانی در مدار برقرار نیست و در صفحه نمایش هم عدد ۱ یا حرف OL (به معنای حلقه باز) نشان داده می شود.

۵- برای تکمیل تست اتصال، یک پروب را به انتهای یکی از مدارها یا دستگاهی که در حال تست آن هستید وصل کنید. مانند قبل اگر اتصال برقرار شود ضمن ظاهر شدن عدد صفر (یا نزدیک به آن) یک صدای بیپ به گوش می رسد.

ولی اگر عدد ۱ یا OL ظاهر شد یعنی اتصالی برقرار نیست. به این توجه داشته باشید که اتصال، غیر مستقیم است. به این معنی که مهم نیست پروب به کجا وصل شود. البته استثناهایی وجود دارد. برای مثال موقعی که دیود در مدار وجود داشته باشد. دیود نشان دهنده وجود اتصال یک طرفه در مدار است.

۶- اما اگر مولتی متر دارای حالت اتصال نباشد هنوز می توان به شکلی تست اتصاال را در آن انجام داد. به این صورت که سلکتور را به پایین ترین حد آن در حالت مقاومت بچرخانید. مقاومت با نماد Ω نشان داده می شود و یکای سنجش آن اهم است.

۷- در این حالت، مولتی متر جریانی کوچک را از یکی از پروب ها می فرستد و چک می کند که آیا این جریان توسط پروب مقابل دریافت می شود یا نه. در صورتی که پس از اتصال پروب ها در صفحه نمایش مولتی متر عدد صفر یا نزدیک به آن (در اینجا مثلا ۰٫۸) نشان داده شد یعنی اتصال برقرار شده است.

مقاومت هر چند کوچک نیز نشان دهنده برقرار شدن اتصال است. در اینجا هم اگر اتصالی برقرار نشود عدد ۱ یا OL ظاهر خواهد شد.

۸- مانند روش قبلی در اینجا هم برای تکمیل این تست یکی از پروب ها را به انتهای یکی از مدارها یا دستگاهی که در حال تست آن هستید وصل کنید. ظاهر شدن عدد ۰ یا ۱ نشان دهنده وجود یا عدم وجود اتصال در مدار خواهد بود.

تست ولتاژ در مولتی متر دیجیتال

۱- ابتدا پروب سیاه را به پورت COM در مولتی متر وصل کنید. سپس پروب قرمز را به پورت VΩmA وصل کنید.

۲- سلکتور مولتی متر را در حالت ولتاژ مستقیم قرار دهید (با یک V و  یک خط یا علامت مساوی نشان داده شده است). به صورت کلی همه ابزار الکتریکی در ولتاژ مستقیم کار می کنند. ولتاژ آنالوگ (ولتاژی که در سیم کشی های خان شما استفاده می شود) بسیار خطرناک است و به همین دلیل از تست آن در اینجا خودداری می کنیم. مقدرا ولتاژ در بیشتر مولتی مترها باید به صورت دستی تنظیم شود.

در تنظیم ولتاژ همواره حد بالا را در نظر بگیرید. برای مثال اگر شما نیاز به ولتاژی بین ۲ تا ۲۰ دارید از ولتاژ ۲۰ استفاده کنید. اگر هم از مقدار ولتاژی که باید به کار گیرید مطمئن نیستید می توانید با بالاترین حد ولتاژ کار را شروع کنید.

۳- پروب قرمز را روی ترمینال مثبت و پروب سیاه را روی ترمینال منفی قرار دهید. اگر رنج ولتاژی که انتخاب کردید خیلی بالا باشد شاید به جواب دقیق نرسید. در اینجا مولتی متر مقدار ولتاژ ۹ را خوانده است.

گرچه می توان از رنج پایین تری از ولتاژ نیز استفاده کرد. اما از سویی دیگر اگر این رنج را خیلی پایین تر از حد انتخاب کنید مولتی متر عدد ۱ یا OL را نشان خواهد داد که به معنی سر ریز شدن است. این باعث آسیب به مولتی متر نمی شود ولی در این مواقع باید رنج بالاتری را برای ولتاژ انتخاب کرد.

۴- عددی که ما دریافت کردیم ۹٫۴۲ ولت بود.

ضمنا عوض کردن پروب ها اشکالی ندارد. تنها فرقی که ایجاد می شود این است که مقدار ولتاژ منفی خواهد شد.

تست مقاومت با مولتی متر دیجیتال

۱- برای شروع، ابتدا از این مطمئن شوید که دستگاه یا مداری که می خواهید تعمیرش کنید دارای جریانی نباشند. آن را خاموش کرده یا از پریز بکشید و باتری های آن را جدا کنید. باز پروب سیاه را به پورت COM و پروب قرمز را به پورت VΩmA وصل کنید.

۲- سلکتور مولتی متر را روی حالت مقاومت بگذارید. اگر از مقدار ولتاژی که باید به کار گیرید مطمئن نیستید می توانید با بالاترین حد ولتاژ کار را شروع کنید.

اگر مداری که در حال تست آن هستید هیچ اتصالی نداشته باشد به معنی مقدار مقاومت بی نهایت آن است. یک مدار غیر متصل همواره عدد ۱ یا حرف OL را در تست مقاومت نشان خواهد داد.

۳- با قرار دادن مولتی متر در رنجی قابل استفاده، عدد ۱٫۰۴ اهم را به عنوان مقدار مقاومت دریافت کردیم.

آموزش کار با مولتی متر آنالوگ

• نحوه استفاده از مولتی متر عقربه ای تفاوت چندانی با نوع دیجیتال آن ندارد.
• منتهی در ادامه این مطلب به صورت مختصر به اموزش تست های متداول با استفاده از این نوع مولتی متر می پردازیم.

تست مقاومت با مولتی متر آنالوگ

۱- اگر دکمه پاوری وجود دارد با استفاده از آن مولتی متر را روشن کنید. حالا با استفاده از سلکتور، مقیاس اهم را پیدا کنید (معمولا “∞” یا “۸” برای بی نهایت).

۲- اگر پروب ها به چیزی وصل نباشند عقربه در منتهی الیه سمت چپ قرار خواهد گرفت که به معنی باز بودن مدار است. یعنی در حال حاضر هیچ جریانی وجود ندارد.

۳- پروب ها را طبق چیزی که پیش از این گفته شد به مولتی متر وصل کنید. رنج را نیز در R x 100 قرار دهید.

۴- با اتصال پروب ها به هم عقربه باید به منتهی الیه سمت راست برود. دستگیره تنظیم صفر را بچرخانید تا متر عدد ۰ یا نزدیک به آن را نشان دهد.

۵- حالا می توانید مقاومت هر چیزی را (مثلا یک لامپ) اندازه بگیرید. برای این کار می توانید طبق شکل عمل کنید.

۶- برای اینکه رنج های مختلف را امتحان کنید می توانید متر را روی  R x 1 تنظیم کنید و مراحل قبل را تکرار کنید. به این توجه کنید که این بار سرعت حرکت عقربه از چپ به راست کمتر شده است.

تست ولتاژ با مولتی متر آنالوگ

۱- متر را در بالاترین درجه فراهم شده برای ولت های AC قرار دهید. به این خاطر که اکثر اوقات مقدار ولتاژی که اندازه گرفته می شود نامشخص است.

۲- پروب ها را به مولتی متر متصل کنید.

۳- مقیاس ولتاژ را مشخص کنید. شاید چند مقیاس با مقادیر مختلف وجود داشته باشند. درجه مشخص شده توسط سلکتور مشخص می کند که چه مقیاسی از ولتاژ باید خوانده شود.

۴- حالا می توانید مقدار ولتاژ یک پریز برق را طبق شکل اندازه بگیرید.

۵- پس از درآوردن پروب ها، سلکتور را به پایین ترین درجه از مقدار ولتاژ نشان داده شده تنظیم کنید.

۶- دوباره پروب ها را به مولتی متر وصل کنید. می بینید که این بار متر مقدار متفاوتی را نشان می دهد. بنابراین درجه ای که در ابتدای کار تنظیم می شود در نتایج یه دست آمده تاثیر مستقیم خواهد داشت.

اندازه گیری آمپر با مولتی متر آنالوگ

۱- اول از همه از این اطمینان حاصل کنید که مداری که می خواهید مورد تست قرار بدهید AC است یا DC. برای این کار باید قبل از هر چیز از آن یک تست ولتاژ از ولت متر گرفته شود.

۲- حالا متر را در بالاترین درجه پشتیبانی شده توسط مولتی متر قرار دهید. توجه داشته باشید که اگر مدار AC است ولی مولتی متر فقط جریان DC را اندازه می گیرد (یا برعکس)، دست نگه دارید. چون در این صورت مولتی متر همواره مقدار ۰ را نشان خواهد داد.

۳- از یک کلمپ آمپر متر که ابزاری است که به مهندسان امکان اندازه گیری جریان الکتریکی ( آمپر) را می دهد استفاده کنید. حالا پروب های سیاه و قرمز را به مولتی متر وصل کنید. حالا مولتی متر را با استفاده از آمپر متر به صورت سری به مدار متصل سازید تا آن را کامل کند. درجه را در بالاترین مقدار قرار دهید. معمولا مقداری حدود ۲ میلی آمپر نشان داده می شود.

۴- حواستان باشد که در هنگام استفاده از هر خازن فیلتر یا عناصر دیگری که در هنگام روشن شدن نیاز به جریان اضطراری دارند، احتیاط کنید. حتی اگر جریان بسیار کم باشد. همیشه از اندازه گیری محدوده بالاتر محافظت شده توسط فیوز استفاده کنید و مراقب باشید.